Duurzame keuzes in de Nieuwe Rechtbank Amsterdam

Transparantie en zichtbaarheid

De Nieuwe Rechtbank is ontworpen, gerealiseerd en wordt beheerd via een Publiek Private Samenwerking. Consortium NACH is een samenwerking tussen Macquarie Capital, ABT, DVP, KAAN, Heijmans en Facilicom. Projectarchitect Lisa Goes van KAAN Architecten en projectmanager Leonie van der Waard van Facilicom lichten dit indrukwekkende project toe.

Als projectarchitect heeft Lisa Goes bijna vijf jaar full time meegewerkt aan het project de Nieuwe Rechtbank. Lisa: “De rechtbank wilde zichtbaar, herkenbaar, gezagwekkend en functioneel zijn. Dat resulteerde in een voornaam gebouw dat tegelijkertijd opvallend transparant en toegankelijk is.”

Transparantie en zichtbaarheid waren belangrijke pijlers voor het ontwerp. “Het gebouw opent zich naar de samenleving. Normaalgesproken vind je in een gerechtsgebouw een foyer met daaromheen diverse zittingszalen en kamers. Voor dit gebouw hebben we dat principe omgedraaid. Het wachtgebied voor bezoekers bestaat uit foyers die aan de grote ramen van de gevels liggen. De zalen liggen dus in het midden en de wachtruimte beweegt zich daar omheen.”

Duurzame keuzes

De Nieuwe Rechtbank is door het consortium NACH volgens het DBFMO-principe aanbesteed (design, build, finance, operate and maintain). Lisa: “Het idee van deze constructie is dat je het gebouw als consortium niet alleen ontwerpt en oplevert, maar ook onderhoudt en beheert voor de komende 30 a 40 jaar. Dit maakt het een heel bijzonder project. Je gaat op een andere manier ontwerpen en bouwen. Er worden andere keuzes gemaakt, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaamheid.”

De rol van kunst in de rechtbank

Ook duurzaam wandbeheer speelt daarbij een rol. De rechtbank heeft een uitgebreide kunstcollectie. Daarnaast moet volgens de wet een deel van het bouwbudget besteed worden aan de aanschaf van nieuwe kunst. Lisa: “Samen met de kunstcommissie van de rechtbank heb ik me bezig gehouden met het plaatsen van de kunstwerken uit de eigen collectie in het nieuwe gebouw. De commissie ziet kunst als een manier om bezoekers te helpen omgaan met de situatie. Mensen zijn meestal met een onplezierige reden aanwezig in een gerechtsgebouw. Kunst kan de gemoedstoestand beïnvloeden. Schilderijen kunnen geruststellen, even de aandacht afleiden of troost bieden.”

Een geïntegreerd ophangsysteem

Een aantal werken uit de kunstcollectie heeft een vaste plek gekregen in de zittingszalen en foyers. Op andere plekken in het pand wilde de commissie een wisselende expositie tentoonstellen. Lisa: “Omdat er vanaf het begin van het project een duidelijke wens was om kunst te verwerken in het ontwerp, wisten we ook al snel waar precies flexibele ophangsystemen nodig waren. Daarom konden we Artiteq al vroeg in het proces betrekken en de ophangsystemen in het ontwerp integreren.”

Wisselende expositie

Op een centrale plek bij de roltrappen, waar veel mensen langslopen, is de wisselende expositie te zien. Daar heeft de architect voor de Click Rail Pro in een speciale zwarte kleur gekozen. Deze rails kan kunstwerken tot wel 50 kilo dragen. Lisa: “De foyer is bekleed met prachtig natuursteen. Het plafond komt een beetje los van de wand, waardoor er een schaduwrand ontstaat. De rails is hoger opgehangen dan het plafond en valt door de zwarte kleur vrijwel niet op. Het streven was om het systeem hier bijna onzichtbaar te maken en dat is gelukt.”

Speciale adapters, haken & draden

Ook in de verhoorkamers en kantoren in het pand zijn diverse producten van Artiteq gebruikt. Lisa: “In de verhoorkamers zijn ventilatiekantlatten geplaatst voor de luchtcirculatie. Artiteq heeft met ons meegedacht en speciaal voor deze ruimtes adapters ontworpen die precies in de ventilatiegaten passen. We kunnen ook aan deze wanden kunst bevestigen zonder de luchtstroom te verstoren.”

Daarnaast zijn er inbouwrails (Art Strips) bevestigd in de verhoorkamers. Tot slot heeft Artiteq 1750 haken en draden geleverd voor de kantoren, waar niet in de wanden geboord mag worden. Lisa: “Deze ophanghaken kunnen eenvoudig over de speciale systeemwanden in de kantoren worden gehaakt. Hierdoor kunnen medewerkers hun werkplek heel eenvoudig personaliseren met eigen kunst.”

Verhuizing van de kunstcollectie

Leonie van der Waard is als projectmanager voor Facilicom betrokken bij dit project: “Samen met Heijmans draagt Facilicom de komende 30 jaar zorg voor alles dat het gebouw fijn maakt om in te werken. We regelen zaken als onderhoud, akoestiek, schoonmaak en het oplossen van storingen in het gebouw.” Leonie was onder andere verantwoordelijk voor de coördinatie van de verhuizing en het ophangen van de kunstwerken uit de collectie van de rechtbank.

Leonie: “Het installeren van de kunstwerken ging uitstekend. De schilderijen in de centrale lobby zijn met een speciale extra lange ladder opgehangen. Zodra de haakjes en draden goed in de rails zitten, is het bevestigen van de kunstwerken heel eenvoudig.” Ook in de kantoorruimtes zijn kunstwerken aan de muren opgehangen. Leonie: “Ik heb zelf nog geholpen met het ophangen van de kunst in de kantoren. Het systeem is heel gebruiksvriendelijk en zelfs geschikt voor de zwaarste kunstwerken.”

Het systeem voldoet uitstekend aan de eisen

Over de functionaliteit en de uitstraling van het systeem is de rechtbank zeer tevreden. Leonie: “Ik was erg verrast over het uitgebreide assortiment aan haken, draden en oplossingen van Artiteq. Ook voor zwaardere kunstwerken zijn diverse mogelijkheden. Ze hebben daarbij goed met ons meegedacht.”

De kunstcommissie is eveneens blij met het resultaat, weet Leonie: “Het systeem voldoet uitstekend aan de eisen die de commissie stelt op het gebied van flexibiliteit. De wisselende collectie hangt op een prachtige, prominente plek. Eens per drie maanden wordt de tentoonstelling in de lobby gewisseld en dat gaat heel makkelijk. Daarnaast heeft elke afdeling een eigen kunstcollectie. Een keer per jaar voeren we daar een wissel door. Dat gaat heel eenvoudig en er komt geen boor aan te pas.”